We nemen best volledig afstand van een hele resem dingen die vandaag het debat schijnen te bepalen om ons eerst te concentreren op de drie belangrijkste aspecten: noodzaak, realiteit en mogelijkheden. Dat kan een verfrissende kijk opleveren.

De eerste vraag die we moeten stellen is wat we nodig hebben. Wat moet onze luchtmacht kunnen? Die vraag is te beantwoorden door onze militaire doctrine. Die moet door de politiek – en niet door het leger – worden opgesteld en daar is niet eens ernstig aan begonnen. We zijn hier dus genoodzaakt om met veronderstellingen te werken. We nemen aan dat er twee hoofdtaken zijn: bewaken en verdedigen van ons luchtruim en ondersteunen van buitenlandse missies in het kader van onze allianties.

De machine is nog lang niet “af”. Er vliegen al wel enkele honderd toestellen rond, maar ze worden nog steeds door een deprimerend lange lijst kinderziekten en beperkingen geplaagd, waarvan er minstens een tiental kritiek te noemen zijn. Bovendien zijn cruciale delen op het vlak van software en communicatieapparatuur nog niet gebruiksklaar. De producent voorspelt dat tegen 2020 alle problemen opgelost zullen zijn. De producent moet dat wel beweren: anders stort zijn cashflow in. Maar dit project heeft een lange geschiedenis van grote vertragingen. Het ligt nu ongeveer tien jaar achter op het oorspronkelijke tijdplan.

We zullen nog aantonen dat we de tijd hebben om op die duidelijkheid te wachten.

Desondanks is de F-35 vandaag al in belangrijke aspecten verouderd. Dat geldt vooral voor de elektronische uitrusting die, merkwaardig genoeg, door de voorstanders als grote troef van het toestel wordt uitgespeeld. Dat ligt aan twee dingen.

De F-35 blinkt in één taak uit: zwaar verdedigd vijandelijk gebied onbemerkt ver binnendringen om dan vitale installaties uit te schakelen.

Door de grote vertraging van het project is de uitrusting die tien jaar geleden, toen de F-35 in dienst had moeten gaan, “top of the line” was, dat vandaag niet meer. Er zijn nu betere radars, betere IR-apparatuur, betere targeting­systemen en veel snellere computers.

Door de fixatie op “stealth by shape” is de constructie zeer inflexibel geworden. Vervanging van een stuk apparatuur door een modernere versie is dus vrijwel onmogelijk, tenzij toestellen speciaal voor de geometrie van de F-35 ontwikkeld worden. Dat is ook naar de toekomst toe een zeer zware hypotheek.

Zelfs als het toestel alle beloftes van Lockheed Martin vervult, zal het noch als bewaker van ons luchtruim, noch als vuursteun voor grondtroepen uitstekend presteren. En dat is heel zacht uitgedrukt. De F-35 blinkt in één taak uit: zwaar verdedigd vijandelijk gebied onbemerkt ver binnendringen om dan vitale installaties uit te schakelen. Ik vraag mij toch af of dat een taak is die België, zelfs in de schoot van de NAVO, op zich wil en moet nemen. Indien dat het geval zou zijn, dan mogen we daar toch wel enige transparantie over verwachten.

Om dat te kunnen rekent de F-35 op “stealth by shape”. Dat betekent dat de geometrie van de fuselage (vliegtuigromp, nvdr) aan strenge regels moet voldoen. Daardoor is het, in combinatie met andere maatregelen (coatings etc.), mogelijk dat het vliegtuig op radar virtueel onzichtbaar is. Dat lijkt een formidabele troef.

Maar… het werkt enkel als de tegenstander zo vriendelijk is zich tot X-band radar (25 tot 40 mm golflengte) te beperken. Bij langere golflengten, b.v. van museumstukken zoals HF- en VHF-radar, is het toestel gewoon zichtbaar zoals ieder ander vliegtuig. Die langere golflengten kunnen echter niet voor tracking (vuurleiding) gebruikt worden.

Gedurende de tien jaar vertraging die F-35 opliep, is zeer sterke vooruitgang gemaakt op het gebied van opto-elektronica. Nu kan men heel gemakkelijk met VHF-radar de positie, koers en snelheid van een vliegtuig bepalen. Dan kan men een snelle afweerraket voldoende dicht in de buurt brengen. Voor de laatste kilometers kan de opto-elektronica aan boord van de raket de sturing overnemen…We zien in de antenneconfiguraties op foto’s van Russische S400-installaties aanwijzingen dat ze die methode mogelijk al vandaag geïnstalleerd hebben. Overigens is ook de SAAB JAS Gripen met dergelijke apparatuur in staat om de F-35 op een even grote afstand te “zien” als dat omgekeerd voor de F-35 met zijn radar mogelijk is.

Als de voordelen van “stealth by shape” al met de dag twijfelachtiger worden, dan blijven de nadelen constant. “Stealth by shape” en aerodynamica verdragen elkaar niet. De F-35 is dan ook een vrij groot vliegtuig dat met enige moeite door een enorm krachtige motor door de lucht moet worden geduwd. Supercruise, aanvankelijk vast beloofd, zit er al niet meer in.

De leverancier, Lockheed Martin, en de US-overheid behouden in ieder geval de controle over de software die alles in en om het toestel stuurt (ook het onderhoud). We zijn dus voor iedere operatie van de ondersteuning of toch minstens toestemming van de USA afhankelijk. Misschien is deze opgave van onze soevereiniteit voor sommigen een acceptabele regeling, maar ze moet dan zichtbaar op tafel komen en open besproken worden.

De F-16 is inderdaad een “oud” toestel. Van de andere kant… vliegtuigen worden nooit echt oud. Er worden voortdurend, in de loop van “updates” delen uitgewisseld en op de modernste stand gebracht.

Vandaag kunnen we in die oude F-16 een meer performante radar inbouwen dan in de F-35 mogelijk is.

Hierbij wil ik opmerken dat we b.v. vandaag in die oude F-16 een meer performante radar kunnen inbouwen dan in de F-35 mogelijk is. We kunnen daarin zo ver gaan als we willen en als onze financiële mogelijkheden het toelaten. We kunnen ook, hoewel dat zeer onverstandig zou zijn, helemaal niets doen.

Eurofighter, Rafale, F-18 Superhornet, Saab JAS Gripen – en we moeten hier zeker de F-16 Viper mee opnemen – zijn allemaal performante toestellen die, in tegenstelling tot de F-35 allemaal hun prestaties al bewezen hebben en dus – vandaag al – ernstige kandidaten kunnen zijn. Ze hebben allemaal hun voor en tegen.

Welk toestel men ook kiest, er zullen altijd voor- en tegenstanders zijn, maar echt catastrofaal verkeerd kan de beslissing niet worden, tenzij men de F-35 kiest. Dat kan en zal waarschijnlijk op een ramp uitdraaien. En laat het nu net op dit toestel zijn dat onze luchtmacht haar zinnen heeft gezet.

We staan aan een wegsplitsing. Bovendien is er van het pad dat we nu gaan kiezen geen weg terug. Ziehier de mogelijkheden:

We kunnen met de selectieprocedure die momenteel loopt verder gaan. Daarbij zal dan zeer waarschijnlijk voor de F-35 gekozen worden, omdat de volledige selectieprocedure, inclusief RfGP, werd uitgetekend door voorstanders van dit vliegtuig. We staan dan volledig bloot aan de zeer ernstige risico’s die eerder geschetst werden. In het slechtste geval kopen we een vliegtuig dat voor onze doelstellingen volledig onbruikbaar is. Maar zelfs als de techniek, tegen alle redelijke verwachtingen in, volledig positief uitpakt, zullen we een dure oplossing hebben, en dat betreft niet enkel de aankoop. Er wordt wel eens beweerd dat de werkingskosten van de F-35 dezelfde zijn als die voor de F-16. Dat is absoluut onwaar. De operationele kosten voor de F-35 worden geschat op 50.000 euro per vlieguur. Dat lijkt geloofwaardig daar de USAF vorig jaar inderdaad 67.550 dollar per vlieguur uitgegeven heeft. De F-16 kost slechts een fractie daarvan: minder dan 10.000 euro per uur.

We kunnen de procedure stoppen tot er onbetwistbaar duidelijkheid bestaat over de werkelijke capaciteiten van de F-35. Dat zal denkelijk niet voor 2021 het geval zijn, maar het kan mogelijk nog langer duren. In tegenstelling tot wat de minister en de luchtmacht tot hiertoe beweerden, hebben we die tijd. Onze F-16-toestellen kunnen zonder meer tot 2029 blijven opereren, en zeer waarschijnlijk zelfs langer. Het zal uiteraard raadzaam zijn aan de uitrusting een en ander te moderniseren. Dat zou in ieder geval, en ook voor splinternieuwe F-35’s in dat tijdsinterval noodzakelijk zijn.

De tijd die we daardoor kunnen winnen is van onschatbare waarde om de volgende redenen:

• We kunnen dan een realistische vergelijking maken met een concrete F-35 en niet met beloften tegen bewezen prestaties, zoals vandaag het geval is. We mijden met andere woorden het vandaag zeer reële risico om een kat in een zak te kopen.
• We staan aan een kantelpunt. De toekomst is aan onbemande toestellen. Als we nog eens drie, of misschien vijf jaar verder zijn, kunnen we denkelijk direct overstappen op iets onbemands.
• We kunnen uiteraard ook vandaag verantwoord beslissen, indien we de F-35, met zijn nog veel te grote onzekerheden, niet mee in overweging nemen. Maar we zouden dan bovendien de kans om direct naar het volgende technologieniveau te gaan zonder noodzaak opgeven. En waarom zouden we dat willen doen?

De "dringendheid" die boven dit project zweeft is geconstrueerd, zoals de Dwarsliggers ondertussen al enkele jaren weten en schrijven. We hebben tijd. Een uitstel van de keuze betekent trouwens helemaal niet dat we onze financiële beloftes aan de NAVO in vraag stellen.

Er is uit deze verwarde situatie wel degelijk een uitweg en die is niet eens ingewikkeld. De aangewezen strategie is: WACHTEN. Dat kan nu toch echt niet moeilijk zijn.

Uw Dwarsligger