Een Nederlandse gewezen F-16 piloot, trouwe lezer van onze ‘Nieuwsbrief Defensie’, was volgens zijn eigen zeggen in het begin geen voorstander van de F-35 van Lockheed Martin (LM), maar al snel was hij wel gewonnen voor dit project. Dat is zowat de tegengestelde evolutie die ik zelf meemaakte: onder de indruk van de eerste presentatie door LM, maar steeds sceptischer naarmate meer controleerbare gegevens bekend werden: dat de beloften op zich lieten wachten en op basis van wetenschappelijk onderbouwde argumenten er grote vragen blijven bestaan over het militair nut van een concept dat volledig ondergeschikt werd gemaakt aan een ‘stealth’ capaciteit en daarenboven diende te voldoen aan de vereisten van drie onderdelen, USAF, Marines en NAVY. Naar aanleiding van de vorige nieuwsbrief – waar onze Nederlandse gewezen F-16 piloot het niet mee eens was - stuurde hij volgende bedenkingen:

Over de financieringsproblemen (nvdr LM diende zelf één miljard voor te schieten anders zou de productie stilvallen)

HIJ: De quoi s’agit-il, zou Foch vragen. Het Pentagon komt ‘funding’ tekort om het programma tot een goede einde te brengen. Daarom heeft de verantwoordelijke staatssecretaris besloten een zwaar middel in te zetten, namelijk het rapport van een deskundige en dat wereldkundig te maken. Het gaat om $1 miljard dat LM uit eigen middelen op tafel moet leggen, dit zou het gat in de funding goeddeels dichten.

Dwarsliggers antwoord: Dat het Pentagon ‘funding’ te kort komt is een wel erg eenzijdige uitleg. Beter ware te verwijzen naar de overschrijdingen van het programma budget door LM, waardoor niet alleen het Pentagon maar alle landen – ook Nederland - minder vliegtuigen bestelden dan aanvankelijk gepland (op basis van de voorgespiegelde prijzen). Overigens, we vragen niet liever dan dat de kopers, bij voorbeeld Nederland, open kaart zouden spelen over de werkelijke prijzen en bij voorbeeld ook over wie de bijkomende kosten zal betalen voor alle noodzakelijke aanpassingen aan de reeds gebouwde vliegtuigen.

Over het rapport van Dr Gilmore, de onafhankelijke verantwoordelijke voor het testprogramma van de JSF/F-35.

HIJ: Het laatste nummer (29/8-1/9) van Aviation Week schept een heel wat genuanceerder beeld rond het rapport van Gilmore. Neem bijv de problemen met het 25mm gun. (nvdr dat is het kanon voor de uitvoering van de opdracht ‘Close Air Support – CAS’). Er is geconstateerd in de testen dat bij bepaalde snelheden het openen van het deurtje naar het gun een lichte mate van yaw optreedt waardoor het vliegtuig een beetje van de oorspronkelijke koers afwijkt. Je zou bij het vuren dus een beetje meer spreiding kunnen veroorzaken dan de bedoeling is. In een oorlogssituatie maakt dat niet zoveel uit, vaak is spreiding van het vuur juist wat je wilt, maar het testprogramma denkt daar formeler over.

Dwarsliggers antwoord: Gilmore is alumnus van het MIT (Massasuchetts Institute of Technology -dé topuniversiteit op gebied van exacte wetenschappen) en weet dus drommels goed wat er gaande is: FUBAR. Vooral dat probleem met het kanonpoortje moet zeer doen aan (Gilmore) zijn ogen: een kind dat het woord ‘aerodynamica’ nog nooit gehoord heeft had het kunnen zien komen. Daar komt nog iets bovenop waar blijkbaar nog geen mens aan gedacht heeft. Zelfs op het filmpje waar het kanon op de grond wordt afgevuurd (dus zonder zelfs te vliegen) zie je het poortje ‘flapperen’. Ik wil wel eens zien wat het ding doet als ze het bij grote snelheid openen, en vooral ook sluiten. Ik denk dat ze daar om een ‘fatigue’ breuk vragen. Daarbij is dat allemaal volledig onnodig: ze hadden gemakkelijk een constructie kunnen maken die naar binnen zakt en dan wegschuift. Ook dat zou nog invloed op de ‘drag’ hebben, maar een grootteorde minder.

Vliegtuigconstructeurs hebben grote ervaring met dergelijke mechanismen. Ze weten dat je nooit tenzij in grote nood, de symmetrie in een design opgeeft. Bij een eenmotorig toestel doe je dat sowieso altijd al, maar daar is niets aan te veranderen. Dit blijkbaar misachten van zowel theorie als ervaring is een eminent voorbeeld van ‘modern management’. Die constructeurs zijn vast geen idioten. Er zullen nogal wat competente intelligente mensen tussen zitten. Maar het is blijkbaar mogelijk die zo te organiseren dat ze collectief zwaar in de fout gaan.

Is dergelijke fout, die door LM en de sympathisanten geminimaliseerd wordt, niet verbijsterend, wetend dat het gaat om het duurste wapensysteem ooit?

HIJ: Dan de CAS-affaire en de vergelijking met de A-10. Ooit was ik forward air controller en heb ik als zodanig bijna alle types van de jaren '70 en '80 op het doel gepraat. De A-10 was toen al veel te langzaam om tegen de luchtafweer kans te maken. Het is een kanon vermomd als vliegtuig (met een groot incasseringsvermogen) en schiet zelfs tanks aan flarden, maar het ontwerp dateert uit de Vietnam-periode en het is dus niet verwonderlijk waarom dit vliegtuig het geweldig doet in counter-insurgencies. In een symmetrisch conflict met aan beide zijden een sterke luchtafweer moest je om je doelen uit te schakelen eerst de SAMs treffen. Met de F-35 is dat niet meer nodig, je kunt alle doelen tegelijk aanpakken, zo hebben oefeningen aangetoond. Weet overigens dat CAS (eigenlijk bedoelt men offensive air support = CAS, BAI en TAR) minder belangrijk is dan armed reconnaissance en dat kan de F-35 uitstekend. Andere rollen zijn interdictie, strike, anti-air warfare en assault support escort, rollen waarover ik evenmin kritische geluiden verneem.

Dwarsliggers antwoord: Hier probeert onze correspondent het eigenlijke probleem met het kanon te verdrinken in voor leken onbegrijpelijk militair jargon en foute aannames. Wat schreven we: dat het kanon te weinig munitie heeft voor CAS en het kaliber te klein is. Daar gaat het over.

Dat de F-35 beter geschikt zou zijn omdat hij zowel de SAM’s kan uitschakelen en vervolgens andere doelen kan aanpakken is slechts gedeeltelijk juist. Het kan, maar dan zeer beperkt, want om de SAM’s aan te vallen moet de F-35 stealth zijn, waardoor men enkel de intern meegevoerde wapens kan inzetten en dat is zoals we weten héél beperkt, momenteel zelfs totaal irrelevant voor dergelijke opdracht. Waar we het dus over eens zijn is dat de F-35 als deuropener heel geschikt is om eerst de luchtverdediging uit te schakelen, ten minste zo lang er nog geen tegenmaatregelen bestaan die de stealth capaciteit omzeilen.

CAS is echter een opdracht ten voordele van de gevechtseenheden die pas nodig is wanneer ze in de aanval gaan en dan is een lokaal luchtoverwicht in de praktijk een absolute voorwaarde. Zoals we al schreven is de F-35 ook veel te duur voor de CAS zoals die nodig was tijdens alle recente conflicten sinds Vietnam! En, tot spijt van wie het benijdt, maar de A10 Warthog doet het ook vandaag nog zeer goed in de actuele conflicten.

In een symmetrisch conflict tegen goed uitgeruste tegenstanders zoals China en Rusland, hebben we géén enkele ervaring sinds WO II. Het lijkt gevaarlijk om daarop vooruit te lopen maar we kunnen alvast ernstig rekening houden met de militair-technologische ontwikkelingen in beide landen. En dan hebben we het vooral over de nieuwste ontwikkelingen inzake opsporingsradars (o.a. VHF en ROFAR).

HIJ: De eerste squadrons zijn operationeel verklaard, de RAF heeft de eerste drie toestellen in gebruik genomen, Israël heeft zijn bestelling van 50 stuks naar 75 verhoogd en wil daarna naar 100. Een aanzienlijk deel van de landen met luchtmachten die ertoe doen, hebben de F-35 besteld of hebben het toestel bovenaan op hun lijst staan. Kortom, het gaat best goed met het project.

Dwarsliggers antwoord: Het is pertinent fout om te schrijven dat de eerste squadrons operationeel verklaard werden. De “IOC – Initial Operational Capability” verklaring is een beperkte operationele capaciteit die, zoals we reeds schreven, zelfs door bronnen binnen defensie (hoofdtester Dr Gilmore), nauwelijks ernstig genomen wordt.

Dat Israël zijn bestelling verhoogde is niet noodzakelijk een bewijs dat het project ‘best goed gaat’ zoals onze Nederlandse gewezen F-16 piloot schrijft. Immers, Israël moet niet betalen voor de F-35. De verklaring is te lezen op deredactie.be : “Israël krijgt tussen 2018 en 2028 voor 38 miljard dollar (33,8 miljard euro) aan militaire hulp van de Verenigde Staten. Dat is een recordbedrag. Het vorige akkoord, dat afloopt in 2018, bedroeg 30 miljard dollar (26,7 miljard euro) over 10 jaar.”En het artikel besluit met: “Aan het hulppakket van 38 miljard zijn wel enkele voorwaarden verbonden. Zo mag Israël niet langer een deel van het budget besteden aan eigen wapentuig. Alles moet van Amerikaanse bedrijven komen. Ook brandstof (dat tot 13 procent van het totaalbedrag uitmaakte) wordt niet langer gedekt door het akkoord.”

Met deze schenking van de VS wordt Israël dus verplicht om de wapens te kopen die de Amerikanen willen slijten en wellicht was het vorige bedrag niet hoog genoeg om de bijkomende (opgedrongen?) afname F-35 te kunnen betalen. Dat is pure staatssubsidiëring van het militair-industrieel complex waaronder Lockheed Martin. Het bewijst alleen maar de macht van de Amerikaans militair-industriële lobby.

HIJ: Natuurlijk zijn er nog problemen. Ik las in Aviation Week dat de helm op sommige plaatsen niet helemaal de gewenste kleur geeft, maar overigens goed functioneert. Als het om zulke problemen gaat, dan valt het nogal mee. Het probleem in Nederland is dat we er niet genoeg van hebben. Je moet eigenlijk minimaal 50 kopen om een zeker aantal uit te kunnen zenden.

Dwarsliggers antwoord: De problemen met de helm zijn slechts een klein deel van de problemen met de ontwikkeling van de sensor fusion capaciteit, waar wij naar verwezen. Wij durven luidop de vraag stellen of een helm wel zo veel voordelen biedt ten opzichte van andere manieren om de piloot te voorzien van alle informatie. Volgens wat wij weten zijn er nog géén concrete resultaten over de verwerking door de piloot van alle informatie die gelijktijdig van alle sensoren zou komen. Het is daarom voorbarig om dit probleem te minimaliseren. Overigens hoort hierbij de opmerking dat sensor fusion géén eigenschap is van één vliegtuig. Alle moderne gevechtsvliegtuigen hebben dergelijke systemen reeds beschikbaar of in ontwikkeling.

 

Bijkomend dwarsliggers commentaar

Over de gemelde problemen waar onze Nederlandse correspondent niet over sprak (maar hopelijk wel in de nabije toekomst) willen we er één uitlichten: de problemen met de motor. Om aan te tonen hoe omgegaan wordt met de (op zijn minst misleidende) communicatie hierover.

Even teruggaan in de tijd: Toen in juni 2014 een motor in brand vloog kwam er in verschillende publicaties volgende reactie: JSF-ongeluk VS kwam niet door productiefout': “De JSF die in juni in brand vloog nadat de motor kapot was gegaan, ging niet stuk door een structurele productiefout. Dat heeft het Amerikaanse ministerie van Defensie zondag bekendgemaakt.” Verder in de tekst lezen we: “Onderzoek heeft aangetoond dat de schoepen van de Pratt & Whitney-motor van het pechvliegtuig stukgingen door buitensporige wrijving.Volgens een woordvoerder van het Amerikaanse ministerie van Defensie had het vliegtuig al twee keer eerder problemen met de schoepen, maar het is geen fout waar alle toestellen last van hebben.” In dit bericht houdt men wel een slag om de arm: “Het onderzoek is overigens nog niet helemaal afgerond, dus andere problemen zouden nog kunnen komen bovendrijven.”

Laten we even aanvaarden dat dit probleem slechts één vliegtuig betreft en niet alle motoren, zoals het Pentagon zegt. Waarom werden dan modificaties uitgevoerd aan de lagers? Waarom wordt tot op de dag van vandaag, meer dan twee jaar later, toegegeven dat het probleem nog niet opgelost is, maar men wel ‘confident’ is dat het zal opgelost worden. Waarom wordt niets gezegd over de oorzaak van die ‘buitensporige wrijving’? Zo lang LM/Pratt & Whitney of een andere autoriteit géén informatie vrijgeven over de werkelijke oorzaak van deze brand blijven wij, tot bewijs van het tegendeel, bij ons onderzoek: dat het probleem met deze motor te wijten is aan de onderschatte Coriolis krachten, en dat het wél om een structureel probleem gaat dat daarenboven niet eenvoudig op te lossen is. Een zoektocht van meer dan twee jaar geeft ons alvast géén ongelijk.

Over de motor problemen kregen wij – direct of indirect – ook vanuit diverse Belgische militaire bronnen telkens een sussend antwoord: Dat de VS ‘very confident’ zijn dat alle problemen tegen 2017 (!) zullen opgelost zijn. Welnu dat kunnen ze niet weten en dat geloven wij dus ook niet.

Ze kunnen dat niet weten omdat pas ten vroegste in 2018 het eindstadium voorzien is en dan nog alle testen (waaronder de impact van versnellingen tot 9g) zullen kunnen geëvalueerd worden.

Opnieuw problemen

Wij geloven dat niet omdat het programma al een zeer grote vertraging opliep en daar duidelijk nog geen einde aan gekomen is. En net nu staan er volgens Bloomberg (16/09) opnieuw een aantal F-35 aan de grond wegens een technisch defect aan het koelsysteem van de wapens en computers. Naast 42 vliegtuigen die in productie zijn, gaat het om in totaal 15 reeds geleverde vliegtuigen, waaronder twee van Noorwegen. De herstelling zou volgens een woordvoerder wel veel tijd in beslag kunnen nemen, want de romp en de vleugels zullen moeten open gemaakt worden om aan de brandstoftanks te kunnen en de kapotte componenten te vervangen of te herstellen. Dat zou een zeer ingrijpend (‘very intrusive’) werk worden dat veel tijd zal vragen (extensive downtime). Verontrustend is dat het 'euvel' slechts per toeval ontdekt werd: “The issue was discovered during depot modification” of an Air Force jet.”

De noodzaak om voor het koelingssysteem van de boordcomponenten te werken via de brandstoftanks is het gevolg van de keuze voor een stealth capaciteit. Wij vrezen dat dit probleem veel ernstiger is dan de Amerikaanse Luchtmacht momenteel wil toegeven. We nemen wel aan dat de Belgische Defensieminister en de commissieleden Defensie hierover reeds geïnformeerd werden door hun Luchtmacht specialisten of raadgevers, maar wij zullen alvast ook een eigen onderzoek uitvoeren en de resultaten publiceren.

 

Tenslotte

Wij geloven de vertrouwenwekkende berichten van JPO, Lockheed Martin en de betrokken Amerikaanse defensiediensten veel minder dan de vaststellingen door Gilmore die een onbetwiste integere autoriteit is. Zijn verregaande kritiek moet derhalve zeer ernstig genomen worden en niet genuanceerd of geminimaliseerd. Hoewel slechts een indruk, vermoeden we dat LM de oplopende vertragingen wil compenseren door minder controles uit te voeren dan aangewezen is. …

Over Lockheed Martin

Waar wij geen rekening mee houden bij ons onderzoek, maar politiek ongetwijfeld zeer gevoelig ligt, is de reputatie van vliegtuigconstructeur Lockheed Martin. De F-16, hét succesvliegtuig, dat onlangs nog in België door de Luchtmacht samen met LM werd in de bloemetjes werd gezet, is géén product van LM maar van General Dynamics. En de record track van wapenhandelaar LM als 'foefelaar' werd onder meer te boek gesteld door de Nederlandse historicus Gerard Aalders: Het Lockheed schandaal.

Het defensie team,

Kolonel SBH Pierre Therie,

Gewezen defensieattaché