Er zijn Instituten zoals het Clingendael Instituut voor Internationale Betrekkingen die een reputatie te verdedigen hebben. Clingendael is samen met met het Belgische Egmontinstituut uitgever van het gerespecteerde online magazine Clingendael Spectator. Hun onderzoekers nemen ook regelmatig deel aan het maatschappelijk debat. Dat was recent het geval met Dick Zandee, Senior Research Fellow and Head of the Security Unit of the Research department die geïnterviewd werd door het magazine Knack (19 dec). De vermelding van het gereputeerde Clingendael geeft ongetwijfeld een zekere geloofwaardigheid aan de uitspraken. Online lazen we echter ook volgende: “Het instituut publiceert zelf geen gegevens over zijn financiering, maar de website ‘Europa Nu’ vermeldt dat het voornamelijk gefinancierd wordt door inkomsten uit activiteiten en subsidies van het ministerie van Buitenlandse Zaken en het ministerie van Defensie”. We waren dus verwittigd bij het lezen van het bewuste interview. Beter eerst meelezen en pas dan oordelen. De F-35 is het modernste toestel De F-35 is het modernste vliegtuig omdat het twee eigenschappen heeft (citaat): Ten eerste: stealth, het vermogen om onder de radar te blijven, en nog veel belangrijker dat de technologie supergeavanceerd is. Alle systemen - sensoren, waarneming, wapens, enzovoort - zijn met elkaar verbonden. Juister is dat de F-35 het meest recente bemande Amerikaanse ‘stealth’-toestel is dat hopelijk binnen afzienbare tijd ook operationeel zal zijn. De F35 is – tijdelijk zoals de auteur toegeeft – inderdaad moeilijker te zien door de huidige radarapparatuur, maar niet voor VHF-radars en door zijn weinig aerodynamische vorm is de F-35 door IR-apparatuur veel gemakkelijker te ontdekken dan alle oudere vliegtuigen, waaronder alle andere kandidaten. Over de technologische snufjes aan boord van de F-35 weten we dat ze inderdaad zoals de auteur vermeldt veel belangrijker zijn dan de ‘stealth by shape’ capaciteit. Maar wat hij naliet te zeggen is dat deze capaciteiten nog véél sneller achterhaald zullen zijn dan de ‘stealth by shape’ technologie. Iedere vliegtuigbouwer weet dat de technologische evolutie in dat domein een kat en muis spel is, en wie vandaag vóór staat, kan morgen voorbijgestoken worden. Men gaat er dus best van uit dat elke decade een update of zelfs een volledig nieuwe technologie beschikbaar/noodzakelijk zal zijn. Lockheed Martin heeft zelfs nu al nieuwe sensoren besteld bij Northrop Grumman. Elk ‘modern’ vliegtuig MOET daarom over een flexibel ‘open IT-systeem’ beschikken, dat de onvermijdelijke aanpassingen eenvoudiger én goedkoper maakt. Het IT-concept van de F-35 is nu al hopeloos verouderd en helemaal niet flexibel. De kostprijs mag dan wel gedrukt worden door het groter aantal, de geometrie van het vliegtuig en de beperkte inwendige ruimte, de beheersing van de temperatuur én de complexiteit van de aanpassingen zullen deze updates niet goedkoper maken dan bijvoorbeeld voor de Zweedse Gripen E die een concept heeft dat véél geschikter én goedkoper is om de snelle evolutie in de randapparatuur te kunnen volgen. Overigens moeten we hier ook duidelijk vermelden dat het om ‘uitrusting’ gaat die men in om het even welk vliegtuig met een vergelijkbare omvang kan installeren. Het énige unieke aan de F-35 dat tegelijk ook de grootste hinderpaal is voor de toekomst van dit toestel is de ‘stealth by shape’ capaciteit. De kinderziekten van de F-35 raken wel opgelost
Inderdaad de kinderziektes zal Lockheed Martin er wel uit halen en dat de F-35 mee zal evolueren is vanzelfsprekend. Het argument van Dick Zandee van Clingendael is eerder een bevestiging van de problemen dan een oplossing: ‘De Amerikanen gooien er eindeloos miljarden dollars tegenaan.'
Dat het een geldverslindend project is weten alle deelnemers, waaronder Nederland, maar al te goed! Dat de Amerikanen deze kosten alleen zouden dragen is ongeloofwaardig (en heel zeker niet Trumpiaans!) Maar eindeloos? Laten we daarvoor nog even afwachten tot de definitieve operationele testen achter de rug zijn.
Door een amalgaam te maken van de onvermijdelijke kinderziektes en de ernstige tekortkoming (die de F-16 nooit gehad heeft) gaat men voorbij aan de werkelijkheid: ook de andere vliegtuigbouwers evolueren en de ‘stealth by shape’ zal over afzienbare tijd - zeker géén decades – niet alleen nutteloos zijn maar ook een blijvend nadeel, waarbij we denken aan de slechte aerodynamische eigenschappen met minder kans op het ontwijken van IR-gestuurde raketten, de beperkte actieradius en bommenlast. En wie het heeft over de uitzonderlijke uitwisseling van data (Netwerk Centric Warfare, NCW) doet aan wishfull thinking. Daarvoor zal eerst een nieuwe Nobelprijswinnaar moeten opstaan die de wiskundige problemen (die NCW nog altijd beperken) oplost die nu al sinds driehonderd jaar de beste wiskundigen bezig houden. Een kinderziekte?
Het uiteindelijk NCW resultaat wordt hooguit een beperkte capaciteit waarover de nieuwste tegenstanders ook zullen beschikken. Of dacht u echt dat de Russen en de Chinezen inzake ICT (informatie- en communicatietechnologie) nog iets te leren hebben van de USA? Zelfs Europa doet beter wanneer het gaat over IR-technologie en lucht-luchtraketten (meteor).
Onbemande vliegtuigen nog ver weg?
Dat we op een technologisch keerpunt staan maakt elke de keuze tussen bemande en onbemande vliegtuigen niet eenvoudig. Maar poneren dat we nog decades verwijderd zijn van operationele onbemande vliegtuigen en drones is niet realistisch. Ja, er zullen nog een lange tijd bemande gevechtsvliegtuigen operationeel zijn. Maar absoluut niet voor aanvalsopdrachten diep in een goed verdedigd luchtruim. En laat dat nu net het belangrijkste argument zijn om te kiezen voor de F-35!
Samenwerking met de Nederlandse Luchtmacht
Vanzelfsprekend is elke samenwerking van kleinere landen voordelig. In dit geval heel zeker voor Nederland, dat pas zo voordeel haalt uit hun (risicovolle) beslissing om mee te doen aan het JSF-programma. Daarom was de beste oplossing voor België om nog even te wachten tot de F-35A zijn operationele kwaliteiten kon bewijzen.
Dat brengt ons tot een cruciale vraag waar niemand publiek durft op te antwoorden: Hoe kan een vliegtuig dat nog niet eens operationeel is, bewezen tekortkomingen heeft, en deels uit beloften bestaat, als beste vliegtuig uit een vergelijking komen met vliegtuigen die wel operationeel zijn?
De rol van Dassault en British Aerospace (BAE)
Lang voordat de competitie in België startte vernamen we uit kringen van de wapenindustrie dat de finale keuze zou gaan tussen de Franse Rafale en de Amerikaanse F-35A. Heel voorspelbaar voor wie het reilen en zeilen in België kent.
Dat Dassault afhaakte was onvoorzien, en hoewel heel terecht, dreigde dat ernstige politieke gevolgen te hebben. Immers, na het (gedwongen) afhaken van de Amerikaanse F18-SH en de Gripen E van Saab, was er alleen nog de Eurofighter Typhoon om ‘Europees’ te kiezen en om überhaupt nog over een competitie te kunnen spreken. De Belgische wapenindustrie was (op dat moment) trouwens tevreden met de economische return voor de Eurofighter.
Kort voordat de beslissing zou vallen, kregen we nog een duidelijk signaal over de kansen van beide kandidaten, toen voormalig defensieminister Pieter De Crem publiek de Eurofighter bestempelde als een totaal verouderd vliegtuig. Wat niet belet dat een goed geïnformeerde bron ons tot op het laatste moment voorhield dat de Eurofighter wel degelijk kans maakte.
Zelf waren we niet geneigd om te geloven in de keuze voor de Eurofighter, maar we kregen wel een aannemelijke verklaring waarom ze toch bleven meedoen aan deze zinloze competitie: ‘omdat de deelname van de Eurofighter na het afhaken van Dassault cruciaal was om een schijn van competitie overeind te houden’. Daarbij verwees men naar het feit dat BAE inderdaad deelneemt aan de bouw van zowel de Eurofighter als de F-35, en dat BAE veel meer kon verdienen aan de keuze voor de F-35 dan aan de Eurofighter ....
Twee conclusies
Er is nooit echt sprake geweest van een competitie en voor de giganten van het politico-industrieel-militaire complex is blijkbaar alles mogelijk.
Het interview met de ‘senior research fellow’ in Knack degradeert Clingendael tot buikspreker van de Nederlandse defensie. His Masters Voice.
| 
