De vraag die mij reeds lang bezig houdt: kan de wereldvrede nog verzekerd worden door één dominerende Natie, een PAX AMERICA?
De wereldvrede is een uitermate kostbaar goed.
In een globaler wereld neemt de macht van een individuele hoofdrolspeler af.
Een machtsvacuüm is een bedreiging voor de wereldvrede.
De vraag die mij reeds lang bezig houdt: kan de wereldvrede nog verzekerd worden door één dominerende Natie, een PAX AMERICANA? En laten we wel wezen, de NAVO is - bij gebrek aan een reële vijand - gedegradeerd tot een instrument dat vooral de wereldwijde hegemonie van de USA moet bestendigen, want militair stellen de Europese lidstaten weinig voor.
Wereldburgeroorlog
De bedreiging voor de veiligheid is drastisch gewijzigd sinds ‘nine eleven’ 2001. Sindsdien komt het gevaar van ‘failed states’, ideologisch gewapende burgers en allerlei para-militaire organisaties die, niet gehinderd door staatsgrenzen, de onveiligheid tot in de verste uithoeken van de wereld exporteren; van daar de nood aan een holistisch aanpak van deze miskende bedreiging; een ‘wereldburgeroorlog’. Een bedreiging waarvoor de NAVO helemaal niet werd geconcipieerd. Zelfs niet beschikt over een prioritaire capaciteit: een eigen inlichtingendienst. Zodra er vragen gesteld worden over de activiteiten van ‘nationale inlichtingendiensten’, gaat de deur dicht.
De oorspronkelijke NAVO (1949 – 1989)
Even herinneren dat de oorspronkelijke bedoeling van de NAVO was om Europa te behoeden voor bloedige interne twisten en als dam tegen de dreiging uitgaande van de Sovjet-Unie en het Warschau-Pakt (de Oost-Europese tegenhanger opgericht in 1955, als tegengewicht voor de reeds bestaande NAVO, niet omgekeerd).
Wie een beetje vertrouwd was met het reilen en zeilen van de NAVO weet ook dat in het verleden de dreiging uitgaande van de Sovjet-Unie en het Warschau-pakt altijd uitvergroot werd. De bedoeling was duidelijk: een argument leveren voor de aankoop van meer en betere (voornamelijk Amerikaanse) wapensystemen. En, ook vandaag kan ik mij niet van de indruk ontdoen dat de Russische dreiging kunstmatig wordt gevoed om dezelfde reden. Meer zelfs, het Russisch vijandbeeld – met steun vanuit diverse lobbygroepen – was en is bedoeld om het bestaan van de NAVO als dusdanig te rechtvaardigen.
De overname door de VN (1990 – 1998)
De Val van de Berlijnse Muur eind 1989 mag gerust beschouwd worden als een keerpunt in de recente geschiedenis van de ‘wereldvrede’. Het einde van de ‘Koude Oorlog’ was niet alleen voor Europa een zegen, het was vooral voor de wereld een nieuwe kans nu Rusland niet langer systematisch zijn veto gebruikte in de Veiligheidsraad (en ook China toegeeflijker werd), waardoor de VN als Wereldgemeenschap eindelijk actief kon worden als ‘Vredeshandhaver’. Het ganse gamma aan ‘Peace Operations’ geleid door een nieuw ‘Department of Peacekeeping Operations’ zou de plaats innemen van militaire operaties geleid door de grootmachten.
Hoewel er alleen al op basis van eigen ervaringen hierover veel te vertellen valt, zullen we ons beperken tot de belangrijkste oorzaken waarom de VN mislukte als vredeshandhaver.
Het voornaamste probleem (ook volgens Eric Suy, gewezen adjunct-secretaris-generaal van de VN) is dat de VN gebonden zijn door de regel van niet inmenging in nationale problemen tenzij er een duidelijk risico is voor de verspreiding van het geweld (spill-over). Daardoor komen VN-troepen altijd te laat.
Een tweede belangrijk probleem is dat de VN van nature niet vertrouwd zijn met oorlogsgeweld en VN-troepen heel dikwijls niet daadkrachtig genoeg mogen/kunnen optreden. Srebrenica en Kigali zijn daar de dramatische bewijzen van. Dat gebrek aan doortastendheid en daadkracht tastte de autoriteit van de Vredeshandhaver aan. Hoe symbolisch het gebaar ook was, toen de Belgische Para’s in Kigali hun ‘Blauwe VN-mutsen’ vertrappelden en hun Para-muts opzetten, het was de vertolking van een grote frustratie en een breed verspreid ongenoegen.
Het vervolg was voorspelbaar: de VN kregen steeds minder steun van de lidstaten en dienden steeds meer beroep te doen op regionale veiligheidsorganisaties zoals de NAVO, de Afrikaanse Unie, …
Enkele wapenfeiten in de overgangsfase
De Balkan-oorlog gaf de VN de kans om voor de eerste maal een grote Peace Keeping operatie (1991 – 1995) te leiden. Tijdens deze interventie speelden zowel België als Nederland een niet onbelangrijke rol. Terwijl de Belgische militairen (BelBat) in Kroatië goed werk leverden, beleefden de Nederlandse militairen in Bosnië een drama (Srebrenica – 1995) dat dezelfde oorzaak had als het Belgisch drama in Rwanda (1994).
Maar bij het uitdijen van het Balkan-conflict naar Kosovo en Macedonië (FYROM) nam de NAVO het over en vond niet beter om Servië, nauw bevriend met Rusland, te bombarderen, ondanks de bezwaren van Rusland dat eveneens deel uitmaakte van de VN-strijdkrachten. Wie dus denkt dat wij zo’n lieve mensen zijn en de Russen echte oorlogsstokers, moet toch nog eens goed nadenken en de propaganda nemen voor wat ze is.
Rwanda
In 1993 – 1994 zorgde UNAMIR (Peace Keeping) voor een Belgisch drama: de moord op 10 Para’s, waarna België zich unilateraal terugtrok uit deze operatie. Door hun vertrek restte er enkel nog een symbolische VN-aanwezigheid en hadden de fundamentalistische Hutu’s vrij spel voor een genocide die niet alleen 800.000 slachtoffers zou maken onder de Tutsi’s en gematigde Hutu’s, maar die in de nasleep heel de Oost-Congolese regio zou destabiliseren en nog veel meer slachtoffers maakte en blijft maken. België had meer kunnen doen.
De belangrijkste grote militaire interventie (oorlog – Peace Enforcement) onder VN-auspiciën was de bevrijding van Koeweit door een brede coalitie onder leiding van de VS ( operatie Desert Storm, januari 1991). Bij de wapenstilstand werd Irak gedwongen om zijn (vermoede) massawapens te laten controleren door de VN (operatie UNSCOM).
Toen Irak in 1998 de inspecteurs niet meer toelieten beslisten de VS, gesteund door een beperkte ‘coalition of the willing’, zonder de NAVO maar met Groot-Brittannië, om tot een interventie over te gaan. De rol van een eensgezinde (VN) internationale Vredeshandhaver was uitgespeeld. Het vervolg: het Midden Oosten werd opnieuw benaderd vanuit louter nationale belangen en met opnieuw de VS als wereldpolitieman.
Dat ook Europa hiervoor een zware prijs betaalt mag ondertussen wel heel duidelijk zijn. Al ziet de huidige president Donald Trump dat anders. Maar dat de Europeanen nog altijd niet bereid zijn om een eigen veiligheids- en defensiebeleid te voeren bewijst hoe broos de weerbaarheid van het ‘oude continent’ geworden is.
In de aanvang hadden we het over de gevaren verbonden aan een machtsvacuüm. Wanneer we een verklaring zoeken voor de huidige chaos in verschillende landen dan hebben ze allemaal één strategische fout gemeen: ze veroorzaakten een machtsvacuüm. Dat was het geval in Libië (waar België heel gretig aan meedeed zonder er zelfs een deftig parlementair debat aan te wijden) en vooral in Irak. Het zijn twee schoolvoorbeelden van hoe het niet moet: eerst de georganiseerde militaire structuur vernietigen (Libië)/wandelen sturen (in Irak) waardoor allerlei groeperingen de vrije hand kregen en vervolgens de unilaterale beslissing van president Obama om de VS-troepen terug te trekken. Dat heeft heel duidelijk in het voordeel gespeeld van IS om een kalifaat te organiseren. Militair betekenen deze operaties dat luchtoperaties zonder grondtroepen enkel chaos creëren en de vrede verder uithollen.
Wereldburgeroorlog: Nine-eleven en de ‘War on Terror’
De impact van de aanslagen op elf september 2001 kan niet overschat worden. De War on Terror was vooral een psychologische reactie op het onvoorstelbare: dat zelfs het machtigste land ter wereld niet langer in staat was om de veiligheid van zijn inwoners te verzekeren. Alles zat in de weg: zelfs de wetgeving waardoor zowel het terrorisme als deze even ‘vuile oorlog’ slechts kon gevoerd worden in het grootste geheim en zeker niet conform de internationale en nationale beperkingen. Onherkenbare vijanden die niet te bekampen vallen met zware en gesofisticeerde wapensystemen.
Terreur als reactie op het ‘Amerikaans imperialisme’, gejubel in het Midden Oosten en Noord Afrika op 9/11, beschaafd medeleven in Europa. Een deel van Europa dat enkel aan zelfkastijding doet: het is (voor een deel) onze eigen schuld dat die sukkelaars zich opblazen in Londen, Madrid en Brussel. En het is niet de islam prevelde president Obama bij elke aanslag opnieuw. Een ander deel van Europa zag dat met lede ogen aan, maar niemand had een alternatief. Politiek-correcte kortzichtigheid, het eigen nationaal belang, maar vooral het onvermogen om het groter geheel te overschouwen. We stonden erbij en keken ernaar. Tot ook onze hoofdsteden werden geconfronteerd met massale immigratie en terreur. Zou het dan toch niet onze schuld zijn?
Wie betaalt te weinig voor de NAVO?
Afgemeten aan de norm van 2 % BNP is het antwoord JA met uitzondering van enkele landen. Het is echter te simpel om meteen de discussie hieromtrent te sluiten. Om te beginnen zou ik graag eens een studie zien waaruit blijkt dat precies 2 % van het BNP nodig/voldoende is. Daarenboven zijn er minstens twee domeinen waar de VS meer dan alle andere leden samen voordeel uit haalt:
De ‘return on investment’ voor de VS, als belangrijkste wapenleverancier, is jaarlijks vele miljarden dollar waard, waardoor onder meer ook hun eigen krijgsmacht goedkoper kan uitgerust worden, en de politieke (inclusief militaire) Europese steun aan de VS voor nationaal gedreven militaire interventies wereldwijd. Inspanningen die niet noodzakelijk hetzelfde belang hebben voor Europa, zelfs schadelijk kunnen zijn.
Deze twee ‘voordelen’ zijn moeilijk te kwantificeren maar daarom niet minder duur én belangrijk voor de VS. We moeten hier volledigheidshalve twee uitzonderingen vermelden waarbij de vraag om hulp uitging van Europese landen: de Balkan-oorlog in 1990 en de interventie in Libië. Vooral de interventie in de Balkan illustreerde de militaire onmacht van de Europese Unie. De tussenkomst in Libië onder druk van Frankrijk (en de UK) was al even ongelukkig omdat die gedoemd was tot mislukking bij gebrek aan een duidelijk einddoel en de noodzakelijke ‘nazorg’.
Een andere NAVO?
Het is te kort door de bocht om de NAVO zo maar af te schilderen als voorbijgestreefd. De NAVO is al lang niet meer de oorspronkelijke organisatie. Reeds in 1994 lagen in het NAVO Defensie college – een informele denktank van de NAVO – drie uitdagingen voor de toekomst van de organisatie op tafel: de proliferatie van nucleaire wapens, de internationale criminaliteit (vooral drugs) en de mensenhandel (migratie).
Later werd het islamfundamentalisme een bijkomende bedreiging. Het zorgde voor instabiliteit aan de Europese zuidoostelijke grens, destabiliseerde het Nabije Oosten en verspreidde zich over grote delen van Afrika. Met zowat 1.7 miljard moslims strekt deze gordel zich ver uit naar het Oosten waardoor de geografische beperkingen voor de NAVO voorbijgestreefd zijn.
Het is niet de NAVO als organisatie die gefaald heeft, overigens was dat ook niet het geval voor het mislukken van de VN als vredeshandhaver. En toch geven de dwarsliggers diegenen gelijk, zoals professor Tom Sauer, UAntwerpen, die beweren dat de NAVO voorbijgestreefd is (lees hier zijn standpunt). Alleen moeten we zorgen dat er geen machtsvacuüm ontstaat waar haviken van allerlei pluimage dankbaar gebruik kunnen van maken om een uitslaande wereldbrand te veroorzaken.
Voor het opdoeken van de NAVO zijn er in onze ogen twee belangrijke redenen: (1) De NAVO wordt gedomineerd door haviken, niet alleen politieke maar ook (en vooral) de wapenproducenten, die bijna allemaal een grote voet in ons ‘gemeenschappelijk huis’, hebben en (2) de NAVO kan nooit het ‘huis’ worden voor onontbeerlijke partners die als vijanden werden en worden gebrandmerkt, maar wel plaats biedt aan landen die er eigenlijk niet thuis horen.
De gevaren van een nieuwe wapenwedloop
Toen Donald Trump president werd, drukten verschillende Europese toppolitici hun vrees uit voor een nucleaire oorlog. Mijn vrees is echter veel groter voor de gevolgen van zowel de Amerikaanse als Europese bedoeling om een nieuwe wapenwedloop te beginnen, die – en dat mag men gerust beschouwen als een waarschuwing - inderdaad de kansen op een nucleair conflict vergroot. Ook in eigen land doet de regering daaraan mee. Een woordje uitleg.
Een ban op nucleaire wapens wordt telkens voor zich uit geschoven en omwille van gelijklopende belangen tussen de luchtmacht en de belangen van de vakminister (die de voorkeur geeft aan een samenwerking met Nederland) tekent zich een besluitvorming af ten gunste van de Amerikaanse JSF/F-35 gevechtsvliegtuig (het enige dat ook nucleair kan ingezet worden). Dit vliegtuig dat nog in ontwikkeling is wordt gepromoot als ‘onoverwinnelijk’ en hoewel onafhankelijke specialisten sterk betwijfelen of dat vliegtuig ooit deze beloften zal kunnen waar maken, willen we de regering en de defensieminister confronteren met volgend scenario:
We nemen voor deze probleemstelling aan dat de F-35 inderdaad in staat is al zijn beloften waar te maken. Dat het, zoals officieel aangekondigd, dient om ‘diep in vijandelijk gebied’ heer en meester te zijn in de lucht en dus de facto de vijand ‘vleugellam’ te maken.
Mijn vraag aan de regering en defensieminister in het bijzonder: stel nu even dat u aan het hoofd staat van het aangevallen land en dat u beschikt over nucleaire wapens. U weet dan ook dat dit ‘onoverwinnelijk vliegtuig’ alleen uit de lucht kan gehaald worden door een nucleair wapen. U weet zelfs dat een goed voorbereide nucleaire tegenaanval slechts beperkte schade zal veroorzaken aan de beschermde essentiële infrastructuur en slechts heel weinig radioactiviteit zal veroorzaken en al helemaal geen fall-out. U weet zelfs dat alle vliegtuigen die enkel kunnen vliegen ‘fly by wire’, zoals ook de F-35, en niet meer manueel, verloren zijn. Stel u dan nog voor dat alleen uw land wél nog een modern gevechtsvliegtuig heeft dat manueel kan bestuurd worden, en dus alleenheerser wordt in de lucht. Zou u, mocht u als een sterke president zo in de hoek gedreven worden, dan nog twijfelen? Denk u dat deze president Trump zal heten of zou het Poetin of Xi Jinping, de president van Pakistan, … kunnen zijn?
De Dwarsliggers kijken alvast nieuwsgierig uit naar uw antwoord!
Meedoen aan deze nieuwe wapenwedloop betekent voor mij alvast niet de wereldvrede dienen. Integendeel!
Wie durft de werkelijkheid van een wereldburgeroorlog te erkennen weet dat onze defensie veel belangrijker noden heeft dan gevechtsvliegtuigen. Slechts één woord: sustainability
Pjotr's Defensieteam
