Foto Noam Chomski Newsweek.com
Het essay over de oorlog in Oekraïne zorgde voor meer positieve reacties dan gewoonlijk, maar ook voor twee kritische bedenkingen die we persoonlijk beantwoordden. Toch willen we dieper ingaan op de inhoud van deze kritische reacties om meerdere redenen:
De reacties tonen aan dat de oorlogspropaganda (in dit geval de Westerse propaganda) ertoe leidt dat sommige mensen weigeren andere afwijkende opinies te lezen omdat er voor een oorlog géén genuanceerde uitleg mogelijk is.
Deze reacties tonen ook aan dat er, zelfs bij academisch geschoolde lezers, heel veel emoties komen kijken die een diepgaande discussie verhinderen. Er kan volgens hen maar één uitleg zijn en al de rest is verachtelijk, abject en immoreel. Discussie gesloten.
Laat nu net dat zijn wat we als Dwarsliggers niet willen. Integendeel, wij willen lezers aanzetten om kennis te nemen van zo veel mogelijk invalshoeken om uiteindelijk een eigen mening te vormen.
Ter overweging.
De waarheid is het eerste slachtoffer van een oorlog
Deze uitspraak kunnen we best voor ogen houden vooraleer een discussite te beginnen:
“In elke oorlog wordt iedereen die voorzichtig is, die naar de argumenten van beide partijen luistert alvorens een standpunt te vormen, of die officiële informatie in twijfel trekt, onmiddellijk beschouwd als medeplichtig aan de vijand”, aldus historica Anne Morelli.
Het verzamelen van informatie is geen evidentie. Maar één ding is wél juist: hoe meer informatie uit verschillende invalshoeken, hoe meer kans om tot een beter begrip te komen.
Een tweede probleem is dat elk individu – ook wij - informatie gaart én beoordeelt vanuit een persoonlijke invalshoek. Het oude spreekwoord dat Twee meer weten dan één, vinden we daarom bij de Dwarsliggers zó belangrijk dat we daarvoor een bijzondere procedure hebben.
Hoe kwam dit essay tot stand?
Zoals gebruikelijk gaat het initiatief uit van een Dwarsligger (of gastauteur) om een artikel te schrijven en wordt de tekst “Voor commentaar” naar de andere Dwarsliggers en eventueel naar het Defensieteam en de gastauteurs gestuurd. Dat levert opmerkingen op waarmee de auteur verder zijn tekst kan aanpassen of beter motiveren/beargumenteren.
In het geval van dit gevoelig essay – we beseften vooraf maar al te goed dat de oorlogspropaganda effectief werkt bij veel mensen en dat we sommige lezers uit hun comfortzone zouden halen - stuurde ik de aangepaste tekst voor lezing niet alleen intern rond maar ook naar enkele bevriende deskundigen: historicus, diplomaat, opiniemakers, mensen die de regio persoonlijk kennen omdat ze er leven of familiale banden mee hebben, …
Voor alle duidelijkheid, géén enkele van deze personen kan verdacht worden van enige sympathie voor Poetin of van een sympathisant te zijn van de communistische ideologie. Het zijn wel Dwarsliggers zonder etiket.
Het resultaat van deze commentaren was dat de tekst op drie plaatsen werd vervolledigd of genuanceerd.
We delen een passie: gebeten om te weten, vanuit het besef dat we weinig weten en zelfs niet durven hopen het ooit allemaal te weten, laat staan het te kunnen begrijpen.
Argumenten voor het afwijzen van onwelkome standpunten
De afwijzing van het essay had twee oorzaken:
In oorlogstijd moeten we kant kiezen en wie niet voor ons kiest, is voor de vijand.
Dat is een sterke wit-zwart reflex, en het is een klassieke methode van een overheid, een maatschappelijke meerderheid, … om elke afwijkende opinie de mond te snoeren. We kennen dat van andere gevoelige onderwerpen waarover geen discussie mogelijk is: de pandemie, de opwarming van de aarde, de overhaaste energietransitie, de migratie … en in dat rijtje hoort dus ook de onbetwistbare zekerheid dat de vijand slecht is, en elk verder onderzoek overbodig.
Het loopt pas fout wanneer men zich vragen stelt over hoe het zo ver kon komen en wanneer het onderzoek onweerlegbaar aantoont dat er andere spelers (ook wij) een rol hebben gespeeld. In dit geval is de rol van de VS (en de NAVO) voldoende gekend en gedocumenteerd om nog betwist te worden. Wie ons niet gelooft kan nog altijd dit artikel van Noam Chomski lezen Een citaat: "What is interesting is that current Ukrainian President Volodymyr Zelensky "was elected on a peace platform, to implement what was called Minsk Two, some kind of autonomy for the eastern region. He tried to implement it. He was warned by right-wing militias that if he persisted, they'd kill him. Well, he didn't get any support from the United States. If the United States had supported him, he could have continued, we might have avoided all of this".
Don’t shoot the messenger
Een tweede veelgebruikte methode om de kritiek op de oorlogspropaganda af te wentelen, is de auteur ongeloofwaardig maken. Dat is een heel vruchtbare methode want elke auteur of aangehaalde bron kan ooit wel eens een verkeerde inschatting gemaakt hebben. Ook dat kennen we van de andere gevoelige maatschappelijke discussies. Sociale druk én morele afkeuring zijn sterke wapens om iemand het zwijgen op te leggen.
De kritiek is niettemin belangrijk. Het zal ons aanzetten om alert te blijven, om nog meer dan voorheen de complexiteit zo goed mogelijk weer te geven. Het schrijven van Dwarse commentaren is niet eenvoudig en het lezen, vraagt ook een inspanning.
“Deze commentaar moet opgevat worden als een oproep om bedachtzaam en kritisch naar de dingen te kijken en niet lichtzinnig te oordelen”.
We blijven overtuigd van de noodzaak aan Dwarsliggers. Wat Chomsky schreef is ook in ons landje waar: “By now, censorship in the United States has reached such a level beyond anything in my lifetime. Such a level that you are not permitted to read the Russian position. Literally. Americans are not allowed to know what the Russians are saying. Except, selected things”.
“Mocht iedereen een open geest hebben dan hadden we geen reden van bestaan, het feit dat we wel broodnodig zijn, zegt meer over de hedendaagse maatschappij dan over ons”.
Dwarsliggers, noodzakelijk om het rechte spoor te houden
